Nếu Bắc Bling (Bắc Ninh) của Hòa Minzy đang khuấy đảo làng nhạc với giai điệu bắt tai, thì Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh chính là sân khấu tôn vinh những câu hát “vang, rền, nền, nảy”, đưa tên tuổi của Xuân Hinh, Tuấn Cry một lần nữa quay trở lại. Lấy cảm hứng từ mái đình cổ, từng đường nét kiến trúc của nhà hát kết nối quá khứ với hiện tại, để mỗi làn điệu Quan họ cất lên đều mang theo hồn quê Bắc Ninh trong một diện mạo mới đầy cuốn hút.
Thông tin dự án:
| Tên: | Nhà Hát Dân Ca Quan Họ Bắc Ninh |
| Địa chỉ: | Bắc Ninh |
| Năm hoàn thành: | 2020 |
Yêu cầu thiết kế và bối cảnh quy hoạch Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh
Dự án hướng đến một tổng thể hài hòa, đồng bộ, đáp ứng đầy đủ chức năng chính gồm: Nhà hát trung tâm – nơi tổ chức các chương trình biểu diễn dân ca Quan họ Bắc Ninh; khu trụ sở làm việc dành cho Nhà hát; cùng hệ thống hạ tầng kỹ thuật và cảnh quan sân vườn phù hợp.
Công trình tọa lạc trong Quần thể văn hóa khu Thủy tổ Quan họ Bắc Ninh, thuộc xã Hòa Long, thành phố Bắc Ninh. Khu đất có vị trí chiến lược: phía Tây và Bắc giáp làng dân cư hiện hữu, phía Đông nằm cạnh khu quy hoạch mới, trong khi phía Nam kết nối trực tiếp với công viên Quan họ – không gian văn hóa đặc sắc có mặt nước lớn. Thiết kế cần đảm bảo sự hài hòa với môi trường xung quanh, đồng thời tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của Quan họ Bắc Ninh.
Hướng tiếp cận thiết kế Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh
Là công trình sử dụng vốn ngân sách Nhà nước, quá trình thiết kế Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh đòi hỏi sự tham gia và đóng góp ý kiến từ nhiều bên liên quan như cơ quan quản lý, chính quyền tỉnh Bắc Ninh, các hội nghề nghiệp và chuyên gia. Điều này đặt ra yêu cầu cao đối với đơn vị tư vấn trong việc tìm kiếm giải pháp hài hòa, vừa đáp ứng mong muốn của các bên, vừa đảm bảo tính khả thi và giá trị thẩm mỹ của công trình.
Một câu hỏi quan trọng được đặt ra: Giữa không gian cổ kính của quần thể Thủy tổ Quan họ tại làng Diễm, công trình nên đi theo phong cách truyền thống, kế thừa kiến trúc đình, đền, chùa bản địa, hay mạnh dạn ứng dụng ngôn ngữ thiết kế hiện đại, hòa nhịp với xu hướng kiến trúc đương đại? Điều này cũng phản ánh quan điểm về bảo tồn và phát triển. Chính sự khác biệt trong nhận thức giữa địa phương và giới chuyên môn đã tạo ra những luồng ý kiến đối lập, khiến bài toán thiết kế trở nên phức tạp và đầy thách thức.
Tư duy kiến trúc: Hiện đại trong truyền thống
Giải quyết bài toán thiết kế không chỉ đơn thuần là tạo nên một công trình mới, mà còn phải dung hòa giữa hơi thở đương đại và giá trị truyền thống. Đơn vị tư vấn đã tiếp cận dự án với tư duy này, đề xuất một kiến trúc hiện đại nhưng vẫn giữ được những tỷ lệ, chi tiết thân thuộc của kiến trúc bản địa.
Như KTS Tange Kenzo từng nói: “Truyền thống là viên ngọc quý, nhưng muốn kế thừa, cần phân nhỏ nó ra và tái cấu trúc thành một tổng thể mới”. Từ triết lý đó, mái đình truyền thống được lấy cảm hứng và cách tân thành một hình thái đương đại, vừa thể hiện bản sắc văn hóa, vừa đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ và công năng của thời đại mới.
Ứng dụng công nghệ: Tiết kiệm năng lượng, tối ưu công năng
Mặt đứng công trình Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh áp dụng giải pháp Double Skin (hệ vỏ hai lớp), giúp cải thiện hiệu suất sử dụng năng lượng, tối ưu hệ thống điều hòa trong không gian công cộng. Lớp lam trang trí bên ngoài được thiết kế với họa tiết cắt CNC trên vật liệu Cemboard, tái hiện hình ảnh chiếc nón Ba Tầm – một biểu tượng văn hóa Quan họ Bắc Ninh.
Kết cấu độc đáo: Không gian vượt nhịp ấn tượng
Một trong những thách thức lớn của công trình là thiết kế vòm cong dài 60m và không gian vượt nhịp lớn cho phòng khán giả. Đơn vị tư vấn đã lựa chọn kết cấu dầm sàn ứng lực trước, kết hợp hệ thống giàn giáo cao 11m để đảm bảo thi công chính xác.
Bên trong không gian khánh tiết, hệ thống “thang treo” được thiết kế không sử dụng cột chống, tạo nên hiệu ứng thị giác mạnh mẽ và thể hiện tính sáng tạo trong bố cục không gian nội thất. Đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn mang đến trải nghiệm kiến trúc độc đáo cho người sử dụng.
Quy hoạch cảnh quan: Không gian văn hóa Quan họ mở rộng
Thay vì chỉ dừng lại ở việc tạo cảnh quan xung quanh nhà hát, đơn vị tư vấn đã đề xuất một ý tưởng táo bạo: tái hiện “Không gian Văn hóa Quan họ” trong tổng thể khu vực. Quan họ không chỉ được trình diễn trên sân khấu, mà còn xuất hiện trong các lễ hội sân đình, trên mặt nước, cánh đồng, triền đê hay trong những “nhà chứa” nơi liền anh, liền chị giao duyên.
Để hiện thực hóa điều này, phạm vi thiết kế cảnh quan được mở rộng, kéo theo sự điều chỉnh quy hoạch 1/500 của khu vực xung quanh nhà hát. Ban đầu, khu vực phía trước nhà hát được quy hoạch làm bãi đỗ xe, nhưng sau khi phân tích, đơn vị tư vấn nhận thấy đây chính là điểm nhìn đẹp nhất hướng về công trình. Vì vậy, phương án tối ưu hơn đã được đề xuất: chuyển bãi xe thành hồ cảnh quan, tạo khoảng lùi hợp lý và mở ra một không gian mặt nước rộng gấp bốn lần hồ hiện hữu, nhằm phục vụ cho các buổi biểu diễn Quan họ trên thuyền vào dịp lễ hội.
Giải pháp nội thất sáng tạo và tối ưu hiệu suất hoạt động
Kết hợp tinh hoa truyền thống trong thiết kế nội thất Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh
Nếu kiến trúc bên ngoài Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh mang hơi thở hiện đại, thì nội thất bên trong lại là sự tái hiện trọn vẹn của giá trị truyền thống. Không gian sân khấu biểu diễn được lấy cảm hứng từ kiến trúc cổng làng, tạo nên sự kết nối cảm xúc, giúp khán giả hòa mình vào không gian văn hóa đậm đà bản sắc.
Điểm đột phá trong thiết kế nội thất là cách bố trí ghế ngồi. Thay vì sử dụng kiểu ghế liên tục như thông thường, ĐVTV đã đề xuất một giải pháp táo bạo: đặt một bàn trà nhỏ giữa hai ghế ngồi. Đây là hướng đi mới mẻ, khác biệt so với các nhà hát và rạp chiếu phim truyền thống. Nhờ những lập luận chặt chẽ và có cơ sở vững vàng, đội ngũ tư vấn đã thuyết phục được chủ đầu tư triển khai ý tưởng này, mang lại trải nghiệm độc đáo cho khán giả.
Không dừng lại ở đó, thay vì lựa chọn ghế ngồi hiện đại, đội ngũ thiết kế đã mạnh dạn đưa vào sử dụng ghế Đồng Kỵ – sản phẩm thủ công mỹ nghệ nổi tiếng của Bắc Ninh. Dưới bàn tay sáng tạo, các thiết kế ghế được tinh chỉnh theo phong cách đương đại, vừa đảm bảo sự thoải mái, vừa là cách để quảng bá các sản phẩm làng nghề truyền thống đến du khách trong và ngoài nước.
Giải pháp tối ưu hóa công năng và tiết kiệm năng lượng
Một trong những bài toán lớn đối với các công trình công cộng sử dụng vốn ngân sách là làm sao đảm bảo hiệu quả hoạt động tối ưu. Hầu hết các công trình có không gian lớn nhưng lại không linh hoạt, mỗi khi tổ chức sự kiện đều phải vận hành toàn bộ hệ thống, ngay cả khi số lượng khán giả không quá đông, dẫn đến tiêu tốn nhiều năng lượng, gây lãng phí.
Để khắc phục hạn chế này, ĐVTV đã đề xuất một không gian phòng hát nhỏ đặt tại tầng cao nhất của nhà hát. Không gian này được thiết kế linh hoạt theo mô hình kết hợp giữa trong nhà và ngoài trời. Đặc biệt, trên mái nhà, đội ngũ thiết kế tạo nên một khu vườn mở, mô phỏng cấu trúc âm học của thùng đàn. Nhờ đó, nghệ sĩ có thể trình diễn theo phong cách hát mộc, không cần thiết bị âm thanh hỗ trợ mà vẫn tạo được hiệu ứng vang tự nhiên, giúp khán giả ở khoảng cách xa vẫn có thể thưởng thức trọn vẹn.
Chính ý tưởng độc đáo này đã trở thành điểm nhấn quan trọng, không chỉ giúp tối ưu công năng sử dụng mà còn mang đến một trải nghiệm nghệ thuật mới lạ, khác biệt cho công trình nhà hát.
Ứng dụng công nghệ trong thiết kế và thi công
Để tối ưu hiệu quả sử dụng năng lượng, công trình áp dụng nhiều giải pháp hiện đại như hệ thống Double Skin (mặt dựng hai lớp) giúp giảm tải cho hệ thống điều hòa. Bên cạnh đó, trong giai đoạn Thiết kế cơ sở và Thiết kế thi công, việc ứng dụng công nghệ đóng vai trò then chốt nhằm quản lý và triển khai công trình một cách chính xác.
Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh có kết cấu ba chiều phức tạp, vượt xa khả năng của các phần mềm vẽ kỹ thuật truyền thống như AutoCAD. Vì vậy, công nghệ BIM (Building Information Modeling) được áp dụng triệt để, với toàn bộ hồ sơ thiết kế được triển khai trên Revit. Việc này không chỉ giúp quản lý bản vẽ trực quan, tối ưu hóa sự phối hợp giữa các bộ môn Kết cấu, MEP mà còn giảm thiểu xung đột kỹ thuật trong quá trình thi công.
Trong thực tế triển khai, Revit cung cấp hệ thống bản vẽ 3D chi tiết, hỗ trợ đơn vị thi công hình dung rõ hơn về không gian kiến trúc phức tạp của Nhà hát. Nhờ vậy, công trình không chỉ đảm bảo tính chính xác kỹ thuật mà còn hiện thực hóa một biểu tượng kiến trúc mới, hòa quyện giữa sự hiện đại của đô thị hóa và vẻ đẹp bản sắc địa phương.
Với thiết kế độc đáo, ứng dụng công nghệ tiên tiến và sự tôn vinh bản sắc dân tộc, Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh đã tái hiện tinh thần Quan họ trong một diện mạo mới, vừa thân thuộc, vừa đầy sáng tạo. Đây không chỉ là nơi lưu giữ và phát huy giá trị văn hóa, mà còn là điểm nhấn kiến trúc góp phần định hình diện mạo đô thị Bắc Ninh trong thời kỳ hội nhập và phát triển.
Hình ảnh công trình:
