Trong quan niệm về nhà ở của người Việt, “nhà” không chỉ là một không gian để trú ngụ mà còn mang trong đó giá trị tinh thần vô cùng sâu sắc. Nhà vừa là nơi để ở, cũng là biểu tượng của quê hương, tổ ấm gia đình, là chốn đi về với ký ức vui buồn, nơi gắn kết những yêu thương và hy vọng. Trong lòng người Việt, hình ảnh ngôi nhà gắn liền với một hệ giá trị truyền thống, một nơi mà mọi người, dù đi xa đến đâu, cũng đều mong mỏi trở về, đặc biệt là trong dịp Tết – thời khắc chuyển giao năm mới, khi mọi người đoàn tụ, quây quần bên nhau.
Nhà văn Hà Nguyên Huyến từ Đường Lâm, Hà Nội, đã có một chia sẻ sâu sắc về ngôi nhà của mình: “Nhà này được làm từ năm 1976, qua rất nhiều lần sửa chữa rồi nhưng vẫn giữ được cái chữ nhất tối cổ, thờ tổ tiên cha mẹ… Trong tâm thức người Việt, nhà là nơi về, nhà là nơi trốn, đây là không gian cho cộng đồng, ông bà cha mẹ con cháu, thậm chí bốn đời ở với nhau trong cái không gian này.” Lời chia sẻ này minh họa rõ ràng việc ngôi nhà là không gian sống đậm nét văn hóa, nơi truyền thống và giá trị gia đình được duy trì và truyền lại qua nhiều thế hệ.
Nhà – nơi lưu giữ cội nguồn và gắn kết dòng họ
Quan niệm về nhà ở của người Việt là biểu tượng của sự gắn bó với cội nguồn, truyền thống dòng họ. Những ngôi nhà thờ họ, như chia sẻ của ông Thái Gia Hiền và ông Thái Quốc Hùng ở làng Vạn Phúc, Hà Nội, là nơi thiêng liêng lưu giữ lịch sử và giá trị văn hóa gia đình. Ông Thái Quốc Hùng chia sẻ: “Tôi đặc biệt tâm đắc với bức đại tự có ba chữ Hán trong gian nhà thờ họ của chúng tôi đây. Ba chữ đó là Ẩm tư nguyên, tức là uống nước nhớ nguồn.” Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc luôn nhớ về cội nguồn và duy trì truyền thống gia đình.
Từ xa xưa nhà thờ họ là nơi con cháu quây quần, gặp gỡ nhau vào những dịp lễ, Tết. Đây là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Việt. Những giá trị truyền thống, sự gắn bó giữa các thế hệ trong gia đình được lưu giữ qua các hoạt động văn hóa, tâm linh tại ngôi nhà. Điều này góp phần làm tăng sự đoàn kết trong gia đình, giúp con cháu hiểu rõ hơn về cội nguồn của mình, duy trì nét đẹp văn hóa gia đình qua nhiều thế hệ.
Quan niệm về nhà ở của người Việt – không gian của ký ức và tình cảm
Bên cạnh nơi chứa đựng giá trị văn hóa và truyền thống gia đình, ngôi nhà còn là không gian chứa đựng những ký ức và tình cảm đặc biệt của mỗi cá nhân. Ông Vũ Bình từ Thụy Khuê, Hà Nội, đã chia sẻ cảm xúc sâu sắc về ngôi nhà mà gia đình ông sinh sống từ đầu những năm 60: “Cả tuổi thơ của tôi gắn với ngôi nhà này, các anh em của tôi, các con của tôi đều sinh ra lớn lên ở ngôi nhà này… Đặc biệt là vào dịp Tết, đây là nơi mà các bạn ấy hướng về, đây là một cái truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đồng thời là sự gắn bó của gia đình mà chúng tôi luôn luôn cố gắng giữ gìn.”
Những dịp lễ Tết, dù ai đi xa, cũng mong muốn trở về để cảm nhận hơi ấm gia đình, để được ngồi cạnh nhau, trò chuyện và chia sẻ niềm vui, nỗi buồn. Bà Nguyễn Vũ Hồng Ngọc từ Thụy Khuê, Hà Nội, cũng đã chia sẻ: “Khi gặp lại con cảm giác rất là lạ, nó có sự hồi hộp, chan chứa biết bao nhiêu là yêu thương… Tức là có cảm xúc trong gần đến những ngày đón con: mua gì làm gì cho con ăn, cảm giác nó cứ rộn ràng ở trong tim.”
Quan niệm về nhà ở của người Việt – biểu tượng của sự đoàn tụ trong xã hội hiện đại
Trong bối cảnh xã hội hiện đại, khi nhiều người Việt Nam đi làm ăn xa hay sinh sống ở nước ngoài, ngôi nhà trở thành biểu tượng của sự đoàn tụ. Những dịp lễ Tết, dù ở phương trời nào, người Việt đều cố gắng trở về ngôi nhà thân yêu của mình. Nhà báo Vĩnh Quyên đã nhấn mạnh sự khác biệt giữa việc kết nối qua công nghệ và cảm giác đoàn tụ thực sự khi chia sẻ: “Dù gì thì gì vẫn không được ngồi cạnh nhau, được nhìn vào gương mặt của nhau, nhìn ánh mắt của nhau… không có cái gì thực sự là ấm cúng và thân tình hơn khi được ngồi cạnh nhau.”
Quan niệm về nhà ở của người Việt là nơi gắn kết các thế hệ, nơi mọi người chia sẻ những giá trị gia đình, cùng nhau bảo tồn và phát huy những nét đẹp truyền thống. Có thể nói trong những ngôi nhà Việt, dù là kiến trúc cổ điển hay hiện đại, luôn hiện hữu những yếu tố văn hóa đặc trưng, mang đậm bản sắc dân tộc.
Ngôi nhà trong kiến trúc và phong thủy
Kiến trúc và phong thủy của ngôi nhà cũng đóng vai trò quan trọng trong tâm thức người Việt. Kiến trúc sư Khuất Văn Thắng chia sẻ: “Nền tảng phát triển của người Việt nó dựa trên căn nhà bởi vì nó có những giá trị rất là tuyệt vời, nó nói về nguồn gốc, tình cảm và cái gắn kết của gia đình.” Theo ông, việc bảo tồn kiến trúc truyền thống, giữ gìn không gian chung của gia đình trong nhà không chỉ là cách duy trì văn hóa mà còn giúp gia đình gắn kết hơn, tạo sự hòa hợp và hạnh phúc trong đời sống hàng ngày.
Ngoài ra, trong văn hóa phong thủy của người Việt, ngôi nhà được coi là yếu tố quan trọng tác động đến vận mệnh, tài lộc và hạnh phúc của gia đình. Việc chọn lựa hướng nhà, bài trí nội thất theo nguyên tắc phong thủy luôn được coi trọng, với mong muốn mang lại may mắn, sức khỏe và sự thịnh vượng cho các thành viên trong gia đình.
Kết luận
Ngôi nhà trong quan niệm của người Việt vừa là nơi trú ngụ, nhưng cũng là không gian lưu giữ ký ức, tình cảm và các giá trị văn hóa, gia đình. Nhà là nơi gắn kết các thế hệ, là nơi trở về sau những ngày tháng xa cách, đặc biệt là vào những dịp lễ Tết quan trọng. Quan niệm về nhà của người Việt thể hiện rõ nét những giá trị cốt lõi của văn hóa dân tộc, từ sự gắn bó với cội nguồn, dòng họ, cho đến việc duy trì truyền thống gia đình qua nhiều thế hệ.
