Mỗi quốc gia đều có một biểu tượng ghi dấu những khoảnh khắc thiêng liêng nhất trong hành trình dựng nước và giữ nước. Với Việt Nam, Quảng trường Ba Đình là không gian linh thiêng, nơi khắc ghi những sự kiện trọng đại bậc nhất trong lịch sử dân tộc.
Tại nơi này, vào sáng 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt cả dân tộc đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, chính thức khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Từ đó đến nay, quảng trường không chỉ là điểm tổ chức các lễ kỷ niệm quốc gia, diễu binh – diễu hành, mà còn là nơi kết nối quá khứ hào hùng với hiện tại và tương lai phát triển của đất nước.
Lễ diễu binh – diễu hành 2/9/2025 sắp tới đây với quy mô dự kiến lên tới 30.000 người sẽ một lần nữa khẳng định vai trò trung tâm của Quảng trường Ba Đình trong đời sống chính trị – văn hóa Việt Nam. Bao quanh bởi Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, Phủ Chủ tịch, Tòa nhà Quốc hội và các công trình biểu tượng khác, nơi đây vừa mang tính trang nghiêm, vừa là điểm đến du lịch văn hóa hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.
Quảng trường Ba Đình ban đầu
Trước khi trở thành Quảng trường Ba Đình – không gian thiêng liêng gắn liền với nhiều dấu mốc trọng đại của đất nước, nơi đây từng là phần đất thuộc cửa Tây của Hoàng thành Thăng Long cổ kính. Trong cải cách hành chính thời Nguyễn, khu vực này dần trở thành một phần của thành Hà Nội – tên gọi mới từ năm 1831 dưới triều Minh Mạng.
Thế kỷ XIX ghi nhận nhiều chuyển động về văn hóa tại khu vực gò Khán (Khán Sơn), nơi từng có Khán Sơn đình – địa điểm gặp gỡ của giới văn nhân Bắc Hà. Từ một gò đất cao mang dáng dấp văn hóa truyền thống, vùng đất này bắt đầu thay đổi mạnh mẽ từ cuối thế kỷ XIX khi thực dân Pháp thiết lập sự cai trị trên toàn cõi Đông Dương.
Năm 1894, thành Hà Nội gần như bị xóa bỏ hoàn toàn theo quy hoạch của chính quyền Pháp. Núi Khán bị san phẳng, thay vào đó là Vườn hoa Puginier – một không gian hành chính kiểu Pháp rộng rãi, hiện đại, nằm giữa các đại lộ lớn như Avenue de la République hay Rue Elie Groleau. Đây chính là tiền thân của quảng trường ngày nay, còn được gọi thân mật là “Quảng trường Tròn” bởi người dân bản địa, do hình dáng của vòng xoay Puginier gần đó.
Không chỉ là trung tâm hành chính, khu vực này còn chứng kiến sự hình thành của nhiều công trình mang tính biểu tượng như Phủ Toàn quyền Đông Dương (khởi công năm 1901) và trường trung học Paul Bert (nay là trường Phan Đình Phùng), được xây dựng vào năm 1914 – ngay trên nền cũ của gò Khán.
Bước ngoặt lớn diễn ra vào năm 1945. Sau cuộc đảo chính Pháp, chính phủ Trần Trọng Kim được thành lập với mong muốn khơi dậy tinh thần dân tộc. Đốc lý Hà Nội khi ấy là bác sĩ Trần Văn Lai đã chủ trương Việt hóa tên gọi các địa danh. Vườn hoa Puginier được đổi tên thành Vườn hoa Ba Đình, nhằm tưởng niệm cuộc Khởi nghĩa Ba Đình năm xưa – biểu tượng của ý chí kháng Pháp, qua đó chính thức đặt nền móng cho tên gọi Quảng trường Ba Đình ngày nay. Đây không chỉ là sự chuyển mình từ không gian thuộc địa sang biểu tượng của khát vọng độc lập dân tộc.
Quảng trường Ba Đình
Vào thời điểm lịch sử cuối tháng 8/1945, khi Nhật đầu hàng Đồng Minh và chính quyền Trần Trọng Kim tan rã, Việt Minh đã nhanh chóng tổ chức lễ ra mắt Chính phủ lâm thời và công bố nền độc lập tại khu vực từng được gọi là Vườn hoa Ba Đình.
Lễ đài lịch sử – nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập vào ngày 2/9/1945 – được dựng gấp rút trong vòng 48 giờ. Đây là công trình mang tính biểu tượng cao, do kiến trúc sư Ngô Huy Quỳnh và họa sĩ Lê Văn Đệ thiết kế, thi công bằng gỗ, vải, đinh sắt cùng sự tham gia của đông đảo quần chúng nhân dân.
Từ thời điểm ấy, Vườn hoa Ba Đình đã trở thành Quảng trường Ba Đình, gắn liền với khái niệm lễ Độc lập, Tuyên ngôn độc lập, và Chính phủ Cách mạng lâm thời trong ký ức lịch sử dân tộc. Dù Pháp quay lại chiếm đóng, người Việt vẫn gọi tên mới này như một tuyên ngôn ngầm về quyền tự quyết.
Những cột mốc lịch sử in dấu tại Quảng trường Ba Đình
Không chỉ là trung tâm chính trị – văn hóa của Thủ đô Hà Nội, Quảng trường Ba Đình còn là nơi chứng kiến những thời khắc thiêng liêng bậc nhất trong lịch sử hiện đại Việt Nam. Tại đây, các sự kiện trọng đại được tổ chức nhằm khẳng định chủ quyền dân tộc, củng cố tinh thần đoàn kết toàn dân và tôn vinh những giá trị cách mạng.
Một số cột mốc lịch sử đáng nhớ tại quảng trường này bao gồm:
- Ngày 2/9/1945: Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
- Ngày 1/1/1955: Cuộc duyệt binh đầu tiên mừng Trung ương Đảng và Chính phủ trở về Thủ đô sau kháng chiến.
- Ngày 9/9/1969: Lễ truy điệu Chủ tịch Hồ Chí Minh diễn ra trọng thể trước sự xúc động của hàng triệu người dân.
- Ngày 2/9/1975: Diễu binh kỷ niệm 30 năm Quốc khánh và chiến thắng thống nhất đất nước.
- Ngày 10/10/2010: Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội được tổ chức quy mô lớn tại đây.
- Ngày 2/9/2015: Lễ diễu binh kỷ niệm 70 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh.
- Hằng ngày: Lễ thượng – hạ cờ diễn ra trang nghiêm, trở thành nghi thức thiêng liêng gắn liền với hình ảnh Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và tinh thần dân tộc.
Mở rộng quảng trường Ba Đình chuẩn bị diễu binh dịp Quốc khánh
Quảng trường Ba Đình đang bước vào giai đoạn cải tạo, mở rộng quy mô lớn. Đây là bước chuẩn bị quan trọng cho lễ diễu binh – diễu hành kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9/2025 – một sự kiện mang tầm vóc quốc gia.
Hạ tầng được chỉnh trang toàn diện, chuẩn bị cho sự kiện trọng đại
Dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, thành phố Hà Nội đóng vai trò chủ trì trong công tác giải phóng mặt bằng, chỉnh trang cảnh quan và mở rộng Quảng trường Ba Đình, đảm bảo không gian tổ chức đủ quy mô cho các khối diễu binh, diễu hành và người dân tham dự. Không chỉ là vấn đề tổ chức, đây còn là dịp nâng tầm diện mạo đô thị trung tâm chính trị của cả nước.
Công tác phối hợp giữa các bộ ngành trung ương – từ Bộ Quốc phòng, Công an, đến Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch – được triển khai chặt chẽ. Các đơn vị đang khẩn trương hoàn thiện đề án diễu binh – diễu hành, bao gồm xây dựng kịch bản chi tiết, thiết kế logo, bộ nhận diện thương hiệu sự kiện, cũng như mẫu quà lưu niệm phục vụ tiếp đón lãnh đạo, khách mời trong và ngoài nước.
Diễn tập quy mô, đảm bảo an ninh – y tế tuyệt đối
Lễ diễu binh lần này dự kiến có sự tham gia của 11 khối đứng và 27 khối diễu hành, quy tụ lực lượng hùng hậu từ quân đội, công an, dân quân, học sinh – sinh viên, và các khối đại diện cho các tầng lớp nhân dân. Đây sẽ là dịp tái hiện khí thế hào hùng, thể hiện sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc.
Để đảm bảo an toàn tuyệt đối, các kịch bản bảo vệ an ninh, an toàn đã được Bộ Công an, Bộ Quốc phòng cùng TP Hà Nội xây dựng kỹ lưỡng. Đặc biệt, các hoạt động có sự hiện diện của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, nguyên lãnh đạo và khách quốc tế sẽ được giám sát nghiêm ngặt, bảo đảm an ninh tối đa.
Song song đó, Bộ Y tế được giao nhiệm vụ chuẩn bị các phương án y tế dự phòng, chăm sóc sức khỏe cho đại biểu, đồng thời tăng cường các biện pháp kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm cho toàn khu vực quảng trường và các tuyến phố lân cận trước – trong – sau dịp lễ.
Hình ảnh quốc gia được lan tỏa qua truyền hình và đối ngoại
Đài Truyền hình Việt Nam chịu trách nhiệm truyền hình trực tiếp lễ kỷ niệm và các hoạt động liên quan, với yêu cầu nâng cao chất lượng hình ảnh, truyền tải đầy đủ không khí thiêng liêng, hào hùng của sự kiện tới hàng triệu khán giả trong và ngoài nước. Ngoài ra, các chương trình nghệ thuật đặc biệt cũng được đầu tư dàn dựng công phu, góp phần khơi dậy lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc.
Về đối ngoại, Bộ Ngoại giao đang xây dựng kế hoạch mời các đoàn đại biểu quốc tế, phóng viên nước ngoài, và thậm chí cả lực lượng các nước bạn tham gia diễu binh – thể hiện tinh thần đoàn kết và hợp tác quốc tế trong bối cảnh hiện đại.
Việc mở rộng Quảng trường Ba Đình lần này cũng cho thấy định hướng dài hạn trong việc quy hoạch và bảo tồn các di tích lịch sử Hà Nội, gắn liền với bản sắc văn hóa, truyền thống và ký ức cộng đồng. Đây là một di sản sống, nơi kết nối giữa quá khứ vẻ vang và tương lai phát triển.