Di sản kiến trúc Việt Nam luôn ẩn chứa những câu chuyện sâu lắng, kết nối quá khứ và hiện tại bằng những đường nét tinh xảo, đầy nghệ thuật. Trong bộ tranh “Sợi Mắc Sợi Mành”, họa sĩ đồ họa Todd Huynh đã thổi vào những công trình biểu tượng một diện mạo mới – siêu thực, giàu cảm xúc, vừa tôn vinh vẻ đẹp truyền thống, vừa khơi gợi những góc nhìn độc đáo. 12 tuyệt tác này là những lát cắt ký ức, nơi kiến trúc hóa thân thành những sợi kết nối văn hóa và con người.
Di sản kiến trúc là gì?
Di sản kiến trúc là một phần quan trọng của di sản văn hóa, phản ánh dấu ấn lịch sử, nghệ thuật và bản sắc của một cộng đồng qua từng thời kỳ. Một công trình kiến trúc được coi là di sản khi nó mang những giá trị đặc trưng về lịch sử, văn hóa, kỹ thuật và thẩm mỹ, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của nền văn minh.
Tuy nhiên, việc bảo tồn di sản kiến trúc Việt Nam không chỉ đơn thuần là gìn giữ những công trình cổ, mà còn là bài toán cân bằng giữa phát triển đô thị hiện đại và duy trì bản sắc truyền thống. Các công trình này thường xuyên đối mặt với nguy cơ xuống cấp, tranh cãi về phương án trùng tu hay thậm chí thay đổi nhận thức về giá trị qua các nghiên cứu mới. Chính vì thế, việc bảo tồn không chỉ đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc mà còn cần có chiến lược phù hợp để bảo vệ di sản lâu dài.
12 Di sản kiến trúc Việt Nam – Dấu ấn vàng son của lịch sử
HOÀNG – Ngọ Môn – Cố đô Huế
Ngọ Môn, cổng chính phía Nam của Hoàng thành Huế, là một trong những công trình tiêu biểu của di sản kiến trúc Việt Nam thời Nguyễn. Được xây dựng vào năm 1833 dưới triều Minh Mạng, Ngọ Môn mang ý nghĩa sâu sắc về phong thủy và vương quyền.
Công trình này có cấu trúc độc đáo gồm hai phần chính: nền đài bằng đá vững chãi và lầu Ngũ Phụng nguy nga bên trên. Vị trí của Ngọ Môn được xác định theo nguyên tắc phong thủy nghiêm ngặt, với hòn Dã Viên và hòn Hến hai bên, tượng trưng cho “Thanh Long – Bạch Hổ” bảo vệ kinh thành. Cửa chính giữa chỉ dành riêng cho nhà vua, trong khi hai cửa hai bên dành cho quan văn, quan võ và binh lính.
Không chỉ mang giá trị lịch sử, Ngọ Môn còn thể hiện tư duy kiến trúc tinh tế của người Việt xưa, kết hợp hài hòa giữa công năng sử dụng và yếu tố biểu tượng. Trải qua bao thăng trầm, nơi đây vẫn đứng sừng sững, trở thành biểu tượng quyền uy của cố đô Huế, thu hút du khách khám phá nét huyền bí của một thời vàng son.
RỒNG CHẦU RẮN CUỐN – Thành nhà Hồ – Thanh Hóa
Thành nhà Hồ (Thanh Hóa) mang đậm triết lý phong thủy và tư duy chiến lược của người xưa. Bao quanh công trình là dòng sông Mã hùng vĩ, cùng các nhánh sông phụ lưu tạo thành thế đất “rồng chầu, rắn cuốn” – một địa thế hiếm có trong di sản kiến trúc Việt Nam.
Hệ thống tường thành bằng đá vững chắc, những khối đá xanh đồ sộ xếp chồng mà không cần chất kết dính, thể hiện trình độ kỹ thuật điêu luyện. Đặc biệt, sự giao hòa giữa thiên nhiên và kiến trúc được thể hiện qua sự kết nối giữa các yếu tố địa hình – sông nước và thành trì. Không chỉ mang ý nghĩa phòng thủ kiên cố, vị trí của Thành nhà Hồ còn thể hiện tư duy sâu sắc về long mạch và thế đất vững bền.
Sự kết hợp giữa tự nhiên và kiến trúc tại đây còn phản ánh tư duy về sự trường tồn – một đặc điểm quan trọng trong các di sản kiến trúc Việt Nam. Thành nhà Hồ vì thế vừa là một pháo đài kiên cố, đồng thời cũng là biểu tượng của sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên.
NAMAZU – Chùa Cầu – Hội An – Di sản kiến trúc Việt Nam
Dù mang đậm dấu ấn kiến trúc Nhật Bản, Chùa Cầu vẫn hòa quyện với phong cách kiến trúc Việt Nam qua mái ngói âm dương đặc trưng và kết cấu gỗ chạm khắc tinh xảo. Cây cầu không chỉ là biểu tượng giao thương của Hội An xưa mà còn ẩn chứa truyền thuyết kỳ bí về Namazu – loài thủy quái khổng lồ trong thần thoại Nhật Bản.
Người Nhật tin rằng Namazu có kích thước khổng lồ, đầu nằm ở Nhật Bản, thân kéo dài qua biển và đuôi vắt qua Hội An. Mỗi khi Namazu cựa quậy, động đất và thiên tai xảy ra. Để chế ngự nó, người Nhật đã tìm thầy phong thủy, xây dựng Chùa Cầu như một thanh kiếm đâm xuống lưng Namazu, phong tỏa sức mạnh của nó. Hai tượng khỉ và chó đặt trên cầu còn mang ý nghĩa tâm linh, được xem như thần hộ mệnh trấn áp con quái vật.
Tuy nhiên, truyền thuyết cũng kể rằng Namazu vẫn không ngừng giận dữ, đôi khi tạo ra lũ lụt để trả thù. Trận lụt lớn nhất Hội An từng ghi nhận thậm chí đã cuốn trôi cả tượng Huyền Thiên Đại Đế trong chùa, khiến người dân không khỏi hoang mang. Dù thực hư thế nào, Chùa Cầu vẫn là một phần không thể thiếu trong di sản kiến trúc Việt Nam, vừa mang giá trị lịch sử, vừa chứa đựng những câu chuyện kỳ bí xuyên suốt nhiều thế kỷ.
>>> Xem thêm: Bạn đã biết hết công trình kiến trúc nổi tiếng ở Việt Nam này chưa!
GỐM TRỜI – Tháp Chàm – Tháp Po Klong Garai – Bình Thuận
Là một trong những di sản kiến trúc Việt Nam quan trọng của người Chăm, tháp Po Klong Garai nổi bật với vẻ đẹp huyền bí và giá trị lịch sử sâu sắc. Đây là cụm tháp Chăm được bảo tồn nguyên vẹn nhất, phản ánh đỉnh cao nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc của nền văn minh Champa.
Quần thể tháp tọa lạc trên đồi Trầu, thuộc phường Đô Vinh, tỉnh Ninh Thuận, cách Phan Rang – Tháp Chàm khoảng 9 km về phía Tây Bắc. Công trình gồm ba tháp: tháp chính cao 20,5m, tháp lửa 9,31m và tháp cổng 8,56m, tất cả đều mang dấu ấn kiến trúc Chăm đặc trưng với những mảng điêu khắc tinh xảo trên gạch nung. Được xây dựng từ thế kỷ XIII – XIV dưới triều đại vua Shihavaman, tháp thờ Po Klong Garai – vị vua có công lớn trong việc cai trị vương quốc Panduranga.
Gắn liền với tháp là truyền thuyết ly kỳ về Po Klong Garai. Từ một cậu bé bị khinh rẻ, nhờ trí tuệ và tài năng, ông đã trở thành minh quân của vương quốc Champa. Câu chuyện về cuộc thi xây tháp với tướng Hakral của Chân Lạp càng làm tăng thêm sự kỳ vĩ của công trình.
Năm 2024, tượng thờ vua Po Klong Garai đặt trong tháp đã được công nhận là Bảo vật Quốc gia, khẳng định giá trị đặc biệt của di sản này đối với văn hóa Việt Nam.
NHƯ NGUYỆT – Đình So – Hà Nội – Di sản kiến trúc Việt Nam
Ẩn mình bên dòng sông Đáy hiền hòa, đình So là một trong những di sản kiến trúc Việt Nam tiêu biểu của vùng xứ Đoài. Từ xa, ngôi đình hiện lên với dáng vẻ bề thế, soi bóng xuống mặt hồ bán nguyệt tĩnh lặng. Kiến trúc đình kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp cổ kính và sự tinh xảo, thể hiện tinh hoa nghệ thuật dân gian Việt Nam.
Được xây dựng vào năm 1673 dưới thời Lê Trung Hưng, đình So thờ Tam vị Đại Vương – những vị tướng có công giúp Đinh Tiên Hoàng thống nhất giang sơn. Trước đó, nơi đây vốn là một ngôi miếu nhỏ từ thời Đinh, sau đó được mở rộng thành đình quy mô lớn. Điểm độc đáo của đình So không chỉ nằm ở giá trị lịch sử mà còn ở quy mô rộng lớn với 55 gian nhà, 64 cột lim kiên cố và hệ thống chạm khắc tinh xảo.
Kiến trúc đình So mang đặc trưng của phong cách đình cổ Việt Nam với kiểu “nội công ngoại quốc”. Cổng tam quan đồ sộ, chạm trổ tinh vi, dẫn lối vào khuôn viên rộng rãi với sân đình lát đá, hai bên là lan can uốn lượn như áng mây. Mái đình lợp ngói cổ, chồng diêm hai tầng, uốn cong mềm mại. Nội thất bên trong nổi bật với những bộ vì kèo chạm rồng phượng, sơn son thếp vàng, cùng hệ thống sắc phong, hoành phi có giá trị nghệ thuật cao.
Hơn 300 năm tồn tại, đình So vẫn giữ được vẻ đẹp trường tồn với thời gian. Không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng, đình còn là minh chứng sống động cho nét đẹp di sản kiến trúc Việt Nam, góp phần lưu giữ hồn cốt văn hóa dân tộc.
DUYÊN – Tháp Phước Duyên – Chùa Thiên Mụ – Huế
Tọa lạc trong khuôn viên chùa Thiên Mụ, tháp Phước Duyên là một kiệt tác kiến trúc gắn liền với dòng chảy lịch sử cố đô Huế. Đứng sừng sững trên đồi Hà Khê, tòa tháp bảy tầng soi bóng xuống dòng sông Hương, tạo nên một khung cảnh vừa tĩnh lặng, vừa huyền bí, thu hút du khách và những người yêu thích di sản kiến trúc Việt Nam.
Tháp Phước Duyên được xây dựng vào năm 1844 dưới thời vua Thiệu Trị. Ban đầu, công trình mang tên Từ Nhân Tháp, nhưng chỉ một năm sau, nhà vua đổi tên thành Phước Duyên Bửu Tháp như một biểu tượng cho sự phát triển hưng thịnh của Phật giáo. Tháp có hình bát giác cân đối, với mặt chính hướng về phía Nam, nhìn thẳng ra dòng Hương thơ mộng.
Điểm đặc biệt của tháp Phước Duyên nằm ở kết cấu vững chãi, càng lên cao diện tích càng thu nhỏ theo nguyên tắc kiến trúc cổ. Bên trong tháp có cầu thang xoắn ốc dẫn lên đỉnh, mỗi tầng đều thờ tượng Phật bằng vàng, nặng từ 25kg đến 300kg. Từng chi tiết kiến trúc đều được chạm khắc tinh xảo, từ hoành phi, câu đối đến bình cam lồ, mang đậm dấu ấn nghệ thuật triều Nguyễn.
Dưới ánh hoàng hôn, tháp Phước Duyên như tỏa sáng, hiện lên với vẻ đẹp thâm trầm, cổ kính, minh chứng cho sự trường tồn của một trong những biểu tượng kiến trúc linh thiêng bậc nhất Việt Nam.
SON – Thành Cổ Loa – Hà Nội – Di sản kiến trúc Việt Nam
Thành Cổ Loa không chỉ là một công trình phòng thủ kiên cố mà còn mang trong mình giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật đặc sắc. Gắn liền với truyền thuyết An Dương Vương, câu chuyện Trọng Thủy – Mỵ Châu và chiếc nỏ thần, nơi đây phản ánh sâu sắc tư duy xây dựng và chiến lược quân sự của người Việt cổ.
Bức tranh “SON” trong bộ sưu tập “Sợi Mắc Sợi Mành” tái hiện hình ảnh Cổ Loa theo góc nhìn mới, nhấn mạnh vào sự mềm mại và bi thương của câu chuyện tình sử. Những chiếc lông ngỗng xuất hiện trong tranh như một biểu tượng của sự thủy chung, đồng thời gợi lên sự mong manh, dễ vỡ của niềm tin.
Về kiến trúc, Thành Cổ Loa là tòa thành cổ có quy mô lớn bậc nhất trong lịch sử xây dựng Việt Nam. Cấu trúc độc đáo gồm ba vòng thành đồng tâm, tổng chiều dài trên 16 km, được đắp bằng đất với kỹ thuật gia cố đặc biệt. Các vòng hào bao quanh thành không chỉ tạo hệ thống phòng thủ vững chắc mà còn kết nối trực tiếp với sông Hoàng, đóng vai trò như tuyến giao thông và nguồn cung cấp nước.
Dưới thời Ngô Quyền, thành Cổ Loa tiếp tục được sử dụng và củng cố, trở thành một trong những trung tâm quyền lực quan trọng của đất nước. Đến nay, dấu tích còn lại của công trình này vẫn là minh chứng sống động cho sự tài hoa và sáng tạo của người Việt cổ trong nghệ thuật quy hoạch đô thị và phòng thủ quân sự.
NGỌC – Tòa Minh Lâu – Lăng Minh Mạng – Huế
Tòa Minh Lâu là một trong những công trình tiêu biểu của di sản kiến trúc Việt Nam, nằm trong quần thể lăng Minh Mạng tại cố đô Huế. Công trình này được xây dựng trên gò đất cao, với 17 bậc thang đá dẫn lối vào không gian thanh tịnh, nơi giao thoa giữa trời và đất. Minh Lâu không chỉ là nơi thư giãn, đọc sách của vua Minh Mạng mà còn mang ý nghĩa biểu trưng về trí tuệ và sự vững bền của vương triều Nguyễn.
Trong bộ tranh Sợi Mắc Sợi Mành, hình ảnh Minh Lâu được tái hiện đầy bí ẩn với gam màu trầm mặc. Những mảng sáng tối đan xen tạo nên một khung cảnh huyền ảo, nơi tòa lầu hiện lên như một viên ngọc sáng giữa màn đêm u tịch. Phía sau, dải lụa rồng xanh đen gợi nhắc về quyền lực và sự trấn giữ thiêng liêng, đồng thời phản ánh những biến động lịch sử của vương triều. Bố cục tranh không chỉ làm nổi bật vẻ đẹp uy nghiêm của kiến trúc cổ mà còn khơi gợi cảm giác kính ngưỡng trước dấu ấn thời gian.
Minh Lâu, với lối kiến trúc đăng đối và sắc thái sâu lắng, là một minh chứng sống động cho sự tinh tế trong nghệ thuật xây dựng cung lăng của Việt Nam, đồng thời góp phần làm nổi bật vẻ đẹp huyền bí của di sản kiến trúc Việt Nam qua góc nhìn hội họa đầy sáng tạo.
CAO SƠN CẢNH HÀNH – Cổng Đền Hùng – Phú Thọ
Cao Sơn Cảnh Hành mở ra bức tranh kỳ vĩ về cổng Đền Hùng – một biểu tượng văn hóa gắn liền với huyền thoại dựng nước. Hình ảnh mặt trời tỏa rạng lấy cảm hứng từ trống đồng Đông Sơn, bầu trời khoác lên sắc đồng trầm mặc, hòa cùng cánh đồng lúa xanh mướt – biểu tượng của nền văn minh lúa nước rực rỡ dưới thời các Vua Hùng. Chính nơi đây, nông nghiệp lúa nước và nghề đúc đồng đã trở thành những trụ cột vững chắc của nền văn hóa Việt cổ.
Tọa lạc trên núi Nghĩa Lĩnh, cổng Đền Hùng là cánh cửa dẫn vào quần thể di tích thờ các Vua Hùng – một trong những di sản kiến trúc Việt Nam mang giá trị linh thiêng và lịch sử sâu sắc. Nhiều tài liệu ghi nhận, công trình này có từ thời Đinh Tiên Hoàng, đến thời Hậu Lê mới được hoàn thiện với quy mô như ngày nay.
Bước qua cổng đền là hành trình ngược dòng lịch sử: từ đền Hạ, nơi tương truyền bà Âu Cơ sinh ra bọc trăm trứng, qua đền Trung – nơi họp bàn của các Vua Hùng, đến đền Thượng, nơi an táng Hùng Vương thứ sáu. Phía Tây Nam là đền Giếng, nơi các công chúa Tiên Dung, Ngọc Hoa từng soi bóng nước trong.
Mỗi năm, vào ngày 10 tháng 3 âm lịch, lễ hội Đền Hùng tái hiện không gian thiêng liêng với đám rước kiệu, lễ dâng hương cùng những thanh âm trống đồng vang vọng. Dưới tán cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi, dòng người hành hương tấp nập như những con rồng uốn lượn trên bậc đá huyền thoại, hướng về đỉnh núi thiêng, nơi khởi nguồn di sản kiến trúc Việt Nam và tinh thần dân tộc trường tồn.
YÀNG – Nhà Rông – Tây Nguyên – Di sản kiến trúc Việt Nam
Nhà Rông là biểu tượng văn hóa sâu sắc của các dân tộc Tây Nguyên, thể hiện tinh thần cộng đồng và sức mạnh gắn kết của buôn làng. Tại đây, những lễ hội quan trọng như đâm trâu, cúng thần, hay những đêm hội cồng chiêng vang vọng đều diễn ra, tạo nên một không gian linh thiêng, nơi con người giao hòa với thiên nhiên và thần linh.
Tồn tại chủ yếu ở các buôn làng của người Gia Rai, Ba Na tại Gia Lai và Kon Tum, Nhà Rông mang vẻ đẹp kỳ vĩ với mái nhọn vươn cao, có thể lên đến 18m, tựa như một mũi giáo kiêu hãnh giữa đại ngàn. Được dựng trên nền đất rộng, trung tâm buôn làng, Nhà Rông trở thành nơi hội họp, đón khách và là không gian truyền bá tri thức, phong tục qua nhiều thế hệ.
Kiến trúc Nhà Rông sử dụng vật liệu tự nhiên từ núi rừng như tre, nứa, lồ ô, gỗ, cỏ tranh, phản ánh sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Mỗi dân tộc lại có nét tạo dáng, hoa văn trang trí khác biệt, tạo nên sự đa dạng trong di sản kiến trúc Việt Nam. Giữa trời Tây Nguyên, Nhà Rông tỏa sáng như một biểu tượng bất diệt của văn hóa đại ngàn, nơi lưu giữ những giá trị truyền thống quý báu.
QUY – Tháp Rùa – Hồ Gươm – Hà Nội
Tháp Rùa, tọa lạc giữa Hồ Gươm, không chỉ là một trong những di sản kiến trúc Việt Nam mang đậm dấu ấn lịch sử mà còn là biểu tượng bất biến của Hà Nội nghìn năm văn hiến. Kiến trúc nhỏ nhắn nhưng đầy huyền bí này ẩn chứa câu chuyện về thời cuộc, sự giao thoa văn hóa và niềm tự hào dân tộc.
Ngọn tháp được xây dựng trên gò đất rộng khoảng 350m², mang phong cách kiến trúc độc đáo khi kết hợp hài hòa giữa tinh thần Á – Âu. Phần thân tháp có ba tầng thu nhỏ dần khi lên cao, với hệ thống cửa cuốn gothic mang dấu ấn kiến trúc Pháp, trong khi phần mái uốn cong lại đậm nét truyền thống Việt Nam. Điểm nhấn là ba chữ “Quy Sơn Tháp” khắc trên mặt đông tầng thượng, như một lời khẳng định về sự trường tồn của biểu tượng này.
Trải qua bao thăng trầm lịch sử, Tháp Rùa vẫn sừng sững giữa hồ, phản chiếu bóng mình xuống làn nước lung linh, trở thành biểu tượng linh thiêng của Hà Nội. Đây không chỉ là một công trình kiến trúc, mà còn là ký ức của thời gian, minh chứng cho sự giao thoa giữa các nền văn hóa, góp phần làm nên vẻ đẹp kỳ bí và sâu lắng của di sản kiến trúc Việt Nam.
SAO – Chùa Ngọc – Hà Nam – Di sản kiến trúc Việt Nam
Chùa Ngọc gây ấn tượng mạnh bởi kết cấu độc đáo, hoàn toàn bằng đá granite nguyên khối, nặng tới 2.000 tấn, mà không sử dụng bất kỳ chất kết dính nào. Công trình này là thành quả hợp tác giữa các nghệ nhân, kỹ sư Việt Nam và Ấn Độ, thể hiện kỹ thuật xây dựng bậc thầy, tương đồng với các ngôi chùa cổ của nền văn minh Champa hay kiến trúc đá truyền thống của Ấn Độ.
Bên cạnh giá trị tâm linh, chùa Ngọc còn là điểm du lịch thu hút du khách trong hành trình khám phá di sản kiến trúc Việt Nam. Từ đây, phóng tầm mắt ra xa, du khách có thể chiêm ngưỡng trọn vẹn cảnh quan trùng điệp của núi rừng, cảm nhận sự giao thoa giữa con người và đất trời. Không chỉ đơn thuần là nơi hành hương, chùa Ngọc còn là minh chứng cho sức mạnh sáng tạo và sự kế thừa tinh hoa kiến trúc trong dòng chảy lịch sử Việt Nam.
Mỗi bức tranh trong “Sợi Mắc Sợi Mành” là một cánh cửa mở ra thế giới huyền bí của di sản kiến trúc Việt Nam, nơi giá trị truyền thống gặp gỡ với sự sáng tạo đương đại. Đây không chỉ là hành trình thưởng lãm nghệ thuật, mà còn là lời mời gọi cùng chiêm nghiệm, trân quý những nét đẹp đã làm nên hồn cốt quê hương.
